Το Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο είναι ευρέως γνωστό για τις θρεπτικές του ιδιότητες. Οι ιδιότητες αυτές οφείλονται τόσο στα ωφέλιμα λιπαρά του, με κυριότερο το ελαϊκό οξύ, όσο και σε ορισμένα μικροσυστατικά του, στα οποία περιλαμβάνονται και οι φαινόλες.
Η περιεκτικότητα του κάθε ελαιόλαδου σε φαινόλες ποικίλει και εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι η ποικιλία της ελιάς, η εποχή συγκομιδής του ελαιόκαρπου και οι συνθήκες της μάλαξης στο ελαιοτριβείο κατά την παραγωγή του ελαιόλαδου.
Ωστόσο, υπάρχουν πολυάριθμες πρόσφατες μέλετες τόσο για τη βιολογική δράση των φαινολών, όσο και κλινικές μελέτες  με ελαιόλαδο πλούσιο σε φαινόλες που αποκαλύπτουν τη θετική επίδραση του υψηλού φαινολικού ελαιόλαδου στην ανθρώπινη υγεία. Ειδικότερα, οι μελέτες αυτές σχετίζονται με τη νόσο Alzheimer, τις κακοήθειες, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και γενικότερα τις ασθένειες που σχετίζονται με τη φλεγμονή.
Από το 2012, η επιστημονική επιτροπή της EFSA (European Food Safety Association) θέσπισε έναν ισχυρισμό υγείας που αφορά την περιεκτικότητα των ελαιόλαδων σε φαινόλες. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρει ότι αν ένα ελαιόλαδο περιέχει τουλάχιστον 5 mg υδροξυτυροσόλης και παραγώγων της (σύμπλεγμα ελευρωπαΐνης και τυροσόλης), δηλαδή φαινολών, τότε μπορεί να επιφέρει «Προστασία των λιπιδίων του αίματος από το οξειδωτικό στρες», με την κατανάλωση τουλάχιστον 20 g (μία κουταλιά της σούπας) από αυτό το ελαιόλαδο.

Η κυριότερη από τις φαινόλες είναι η ελαιοκανθάλη, η οποία προσδίδει τον πικάντικο χαρακτήρα στο ελαιόλαδο και γίνεται αντιληπτή νιώθοντας μία αίσθηση τσιμπήματος στο φάρυγγα κατά την κατανάλωση ελαιόλαδου που την περιέχει. Το όνομά της εξάλλου προέρχεται από τις λέξεις έλαιο + acanthus (αγκάθι) + την κατάληξη –άλη (χάρη στη χημική κατηγορία που ανήκει, αυτή των αλδεϋδών).
Σήμερα, όλο και περισσότεροι καταναλωτές ενδιαφέρονται για το Υψηλό Φαινολικό Ελαιόλαδο, σκεπτόμενοι τα οφέλη που αυτό μπορεί να επιφέρει στην υγεία τους, γι΄αυτό όλο και περισσότεροι ελαιοπαραγωγοί ενημερώνονται κι εκπαιδεύονται ώστε να παράγουν τέτοιου είδος προϊόν. Συνεπώς, η χημική ανάλυση για το σύνολο των φαινολών γίνεται απαραίτητη, καθώς και η χορήγηση του ανάλογου πιστοποιητικού, στο οποίο καλό είναι να αναγράφεται, όχι μόνο το σύνολο των φαινολών, αλλά και η περιεκτικότητα σε κάθε φαινόλη ξεχωριστά (ελαιοκανθάλη, ελαιασίνη, ελαιοκορωνάλη, ελαιομισσιονάλη, κυκλικό άγλυκο ελευρωπαΐνης, κυκλικό άγλυκο λιγστροσίδη), διότι η καθεμία από αυτές έχουν και διαφορετικές υγειοπροστατευτικές ιδιότητες, πέρα της αντιοξειδωτικής, λόγω της διαφορετικής χημικής δομής τους. Μία αξιόπιστη χημική ανάλυση των φαινολών πραγματοποιείται με τη « Μέθοδο του NMR» (δηλαδή ενός μαγνητικού τομογράφου), η οποία λαμβάνει χώρα στο «Παγκόσμιο Κέντρο Ελιάς για την Υγεία» σε συνεργασία με το τμήμα Φαρμακευτικής.
Επιπλέον, πρόσφατα ανακαλύφθηκε και ένα νέο συστατικό στο ελαιόλαδο, το οποίο ονομάζεται ελενολίδιο. Η ουσία αυτή δεν είναι φαινόλη, αλλά έδειξε να έχει αντιϋπερτασική δράση σε πειραματόζωα ήδη από τη δεκαετία του ΄60, ενώ είναι η πρώτη φορά που η ύπαρξή της εντοπίστηκε στο ελαιόλαδο στα πλαίσια της διπλωματικής μου εργασίας. Η περιεκτικότητα του ελενολιδίου στο ελαιόλαδο μπορεί επίσης να μετρηθεί με τη μέθοδο του NMR.
Τέλος, στο εργαστήριο της Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων του τμήματος Φαρμακευτικής όπου εκπονώ τη διατριβή μου, έχουν αναλυθεί με τη μέθοδο του NMR γύρω στα 8500 δείγματα ελαιόλαδου ως προς τις φαινόλες από το 2015 και μπορούμε να πούμε ότι η πλειοψηφία των ελληνικών ελαιόλαδων πληρεί τις προϋποθέσεις για τον παραπάνω Ισχυρισμό Υγείας.

Αιμιλία Ρηγάκου
Χημικός-Υποψήφια διδάκτωρ
Τμήμα Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ
Email: aimrigakou@pharm.uoa.gr, [email protected], [email protected]
Research Gate, LinkedIn, Instagram, Facebook: Aimilia Rigakou