Η ομαλή ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου επηρεάζεται τόσο από κληρονομικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η διατροφή.
Αν και τα δεδομένα των ερευνών είναι πολλές φορές αντικρουόμενα, υπάρχουν μέχρι σήμερα αρκετά στοιχεία που υποστηρίζουν ότι οι τροφές που καταναλώνουμε συνδέονται με τη μνήμη, τη συγκέντρωση, την κατανόηση, την κρίση, την ευφυΐα, τη διάθεση και τα συναισθήματά μας. Υπάρχουν τουλάχιστον 50 ουσίες στον εγκέφαλο που επηρεάζονται από την κατανάλωση διαφόρων θρεπτικών στοιχείων. Συγκεκριμένα:
- Γενικά φαίνεται ότι στην ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου και στη νοημοσύνη ενός παιδιού εμπλέκονται κυρίως η ποιότητα της διατροφής της μητέρας πριν και κατά την εγκυμοσύνη, η ποιότητα και επάρκεια διατροφής στη νεογνική και βρεφική ηλικία (ειδικά για τα πρόωρα) αλλά και η διατροφή του παιδιού στη νηπιακή ηλικία (2-3 ετών), που είναι οι πιο κρίσιμες περίοδοι για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η διατροφή σε αυτές τις σημαντικές περιόδους πρέπει να είναι ισορροπημένη, περιλαμβάνοντας τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων, καθώς και απαραίτητα πολυβιταμινούχα συμπληρώματα όπου αυτά κριθούν αναγκαία.
- Ο μητρικός θηλασμός είναι σημαντικός για την καλύτερη διανοητική ανάπτυξη των βρεφών και έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερους βαθμούς IQ.
- Είναι ξεκάθαρη η θετική επίδραση των ω-3 λιπαρών οξέων και ειδικότερα του DHA στην ομαλή εγκεφαλική ανάπτυξη του βρέφους στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης αλλά και στο πρώτο έτος ζωής. Η επαρκή πρόσληψη τους λοιπόν, από την μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και του θηλασμού είναι ευεργετική για το IQ των παιδιών. Επιπλέον, τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι σημαντικό να περιλαμβάνονται στην εβδομαδιαία διατροφή των παιδιών κάθε ηλικίας για ενίσχυση της καλής πνευματικής και γενικότερης υγείας. Κυριότερες πηγές αποτελούν τα λιπαρά ψάρια (σολομός, γαύρος, τόνος κτλ), οι ξηροί καρποί και εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως η μαλακή μαργαρίνη.
- Η επίδραση των υδατανθράκων στην πνευματική λειτουργία των παιδιών μιας και η γλυκόζη είναι απαραίτητο καύσιμο για τον εγκέφαλο. Πράγματι, μελέτες των τελευταίων χρόνων σε παιδιά σχολικής ηλικίας δείχνουν ότι η κατανάλωση πρωινού που περιέχει δημητριακά ολικής αλέσεως εξασφαλίζει καλύτερα επίπεδα προσοχής αλλά και μνήμης κατά την διάρκεια των πρωινών ωρών.
- Από τα μικροθρεπτικά στοιχεία που έχουν συνδεθεί κατά καιρούς με τη νοημοσύνη των παιδιών είναι ο σίδηρος. Διάφορες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα παιδιά που είχαν αναιμία (έλλειψη σιδήρου). Επιπρόσθετα φαίνεται ότι παιδιά με την ανεπάρκεια σιδήρου, εμφάνισαν χαμηλότερα σκορ στην απόδοση στα μαθηματικά σε σύγκριση με τα παιδιά που είχαν φυσιολογικά επίπεδα σιδήρου στο αίμα. Μια διατροφή που θα δώσει στο παιδί επαρκείς ποσότητες σίδηρου θα πρέπει να περιλαμβάνει σε εβδομαδιαία βάση κρέας, όσπρια, ψάρι και αυγά. Ωστόσο, όταν μέσω διατροφής δεν μπορούν να καλυφθούν οι απαραίτητες προσλήψεις, η συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου τόσο στην εγκυμοσύνη αλλά και στην παιδική ηλικία, φαίνεται να έχει οφέλη στην νοημοσύνη.
- Άλλο σημαντικό θρεπτική συστατικό για την νοητική λειτουργία του παιδιού είναι το ιώδιο. Όταν η ανεπάρκεια ιωδίου εμφανίζεται κατά την ενδομήτρια ζωή, οδηγεί σε εμβρυϊκό υποθυρεοειδισμό και σε μη αναστρέψιμα νευρολογικά και νοητικά προβλήματα (π.χ. κρετινισμός). Καλές πηγές ιωδίου είναι τα θαλασσινά, τα λαχανικά αλλά και το εμπλουτισμένο αλάτι.
Αναστασία Βανδώρου,
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc