Σε ένα χωριό της Κρήτης, στους Αποστόλους Πεδιάδος πριν 50 χρόνια υπήρχε μια μοναδική ποικιλία φασολιού, το ασπρομάτικο φασόλι. Το σχήμα τους όπως τα μαυρομάτικα, αλλά το ματάκι τους ήταν σχεδόν άσπρο. Καλόψητα και άσπρα σαν το ρύζι, τα κατανάλωναν μαγειρευτά «ζουμάτα» ή σαλάτα, ιδίως κατά τις νηστείες. Αυτή η ποικιλία μπορούσε να καλλιεργηθεί μονάχα σε ένα μέρος του Αποστολιανού κάμπου, διότι σε αυτή την περιοχή το χειμώνα ο Μπαμπουλάνης ποταμός κατέκλυε τα χωράφια και υπήρχε πάρα πολύ υγρασία για να μπορεί να καλλιεργηθεί και να ευδοκιμήσει το φασόλι. Εκείνη την εποχή καλλιεργούντο μεγάλες ποσότητες φασολιών, προϊόν που χαρακτήριζε το χωριό, γι΄ αυτό και τους Αποστολιανούς τους λέγανε “φασολάδες”. Με τα χρόνια η ποικιλία αυτή ξεχάστηκε, ευτυχώς το 2012 ο Πανάγος του Τασφίρη (Παναγιώτης Βασιλάκης) βρήκε σ ένα πιθάρι του σπιτιού του ξεχασμένα δυο χούφτες όλες και όλες ασπρομάτικα φασόλια. Τις δυο χούφτες φασόλια τις πήρε ο Χάρης Πετρουγάκης, ένας γεωργός που αγαπά και σέβεται τη γη, για να αναβίωση το σπόρο, κατάφερε από τις δυο χούφτες να φυτρώσουν όλα κι όλα πέντε φασόλια. Από αυτά τα φασολάκια μπόρεσαν να πολλαπλασιαστούν και σήμερα να έχουν σπαρθεί στον Αποστολιανό κάμπο περίπου 5 στρέμματα με αυτό τον περίφημο και πολύ νόστιμο Αποστολιανό ασπρομάτικο φασόλι. Φέτος εκτός τον Χάρη Πετρουγάκη, τον σπόρο αναβίωσαν, ο Κουντουριώτης (Κωστής Ηγουμενάκης) και ο Θεοδόσης Δασκαλάκης.
Θυμάμαι ότι στη λίγωση του φεγγαριού ο παππούς μάζευε τα φασόλια, θεωρούσε ότι έτσι δε θα χαλάσουν και δε θα σκουληκιάσουν. Η γιαγιά τα περίμενε πως και πως για να ψήσει το αγαπημένο φαγητό του παππού «ζουμάτα» σπρομάτικα. Καθάριζε τα φασόλια και τα έριχνε στο τσουκάλι με νερό, τα άφηνε να σιγοβράσουν 20 λεπτά περίπου μέχρι να μαλακώσουν, χωρίς όμως να λιώσουν, τα ήθελε στετά, στο τέλος πρόσθετε το αλάτι. Τα σούρωνε και άφηνε λίγο ζουμάκι. Πρόσθετε το ελαιόλαδο, το ψιλοκομμένο φρέσκο κρεμμύδι και το χυμό λεμονιού. Ανακάτευε και τα σέρβιρε «ζουμάτα», παρέα με ελιδάκια.
Ευχόμαστε να αναβιώσουν και άλλοι αυτόν τον περίφημο και πολύ νόστιμο Αποστολιανό ασπρομάτικο φασόλι.

Λένα Ηγουμενάκη
Πρόεδρος του Συλλόγου Φεστιβάλ Κρητικής Κουζίνας