Η γιαγιά  μάζευε το γάλα της ημέρας  από την κατσίκα, το αλάτιζε και το άφηνε στο κουρούπι¹ για μια εβδομάδα περίπου, μέχρι να ξινίσει.
Πρωί-βράδυ ανακάτευε το γάλα με την ξύλινη κουτάλα και σκέπαζε ξανά το δοχείο για να μην μπουν χούμπουζα ή έντομα.
Άλεθε το στάρι στο χειρόμυλο², έβαζε τη σίγλα³ με το γάλα στην παρασιά⁴ της πίσω αυλής και το έβραζε (χρησιμοποιούσε 4 μέρη ξινισμένο γάλα, 1 μέρος χοντροαλεσμένο στάρι⁵), έπειτα έριχνε το χοντραλεσμένο στάρι και ανακάτευε με την ξύλινη κουτάλα, σύμπαινε⁶ την παρασιά και σιγόβραζε μέχρι που γινόταν ένας παχύς χυλός.
Η γιαγιά απαραιτήτως κρατούσε και σκουτελικό⁷ για τις γειτόνισσες, τις θείες, τη συντέκνισσα, εκείνη τη μέρα όλοι δοκιμάζαμε τον ξινόχοντρο⁸ της γιαγιάς. Τον υπόλοιπο τον άφηνε να τραβήξει και να κρυώσει. Αφού κρύωνε έπαιρνε μικρά κομμάτια, όσο έπιανη χούφτα⁹ της, την έκλινε και πίεζε απαλά με τα δάχτυλα της για να δώσει σχήμα. Άπλωνε τα μικρά κομμάτια πάνω σε τάβλα¹⁰ που κρεμόταν από σκοινιά, στον αέρα, για να μην ανέβουν γάτες ή μελίτακες¹¹ και σκέπαζε με τούλι. Εκεί επί μέρες τον ξέραινε, έχοντάς τον όλη μέρα στον ήλιο και το βράδυ, έβαζε τη τάβλα με τον ξινόχοντρο μέσα για μη τον πιάσει η ογρασά¹².  Κάθε μέρα γύριζε τα μικρά κομμάτια για να τα δει ο ήλιος απ’ όλες τις πλευρές, τι βοηθούσα και εγώ. Όταν ήταν ξερός σαν ντάκος¹³, σπούσε με τα χέρια της τα μικρά κομμάτια και τον αποθήκευε σε σακούλι¹⁴ που κρεμούσε στο κατωσόρι¹⁵.
Η γιαγιά έκανε τα ποιο νόστιμα φαγητά με ξινόχοντρο, τον έκανε σούπα, σκέτο ή με ντομάτα, ενώ τα Χριστούγεννα με ζουμί από κρέας χοίρου¹⁶, με χοχλιούς, κουνουπίδι, ρεβίθια, φασόλια, γλυκοκολοκύθα, ή ακόμα τον έβαζε αντί ρύζι στους ντολμάδες.

Από την Λένα Ηγουμενάκη

1.Κουρούπι: πήλινο δοχείο που μοιάζει με μικρό πιθάρι
2.Χειρόμυλος (χερόμυλος): οικιακός χειροκίνητος μύλος, που αποτελείται από δύο κυκλικές πέτρες (το κατωμύλι και το πανωμύλι) στον οποίο αλέθεται το σιτάρι
3.Σίγλα: λέβητας που βράζουν το γάλα οι τυροκόμοι
4.Παρασιά: χτιστή εστία  για μαγείρεμα και θέρμανση
5.Στάρι: σιτάρι
6.Σύμπαινε: να συμπληρώνει με ξύλα την φωτιά
7.Σκουτελικό: πιάτο με φαγητό που προσφέρεται σαν δώρο , σε συγγενείς, φίλους ή φτωχούς
8.Ξινόχοντρος: κρητικός τραχανάς, ξινισμένου γάλα με στάρι
9.Χούφτα: το εσωτερικό της παλάμης
10.Τάβλα: κομμάτι ξύλου, σανίδα
11.Μελίτακες: μυρμήγκια
12.Ογρασά: υγρασία
13.Ντάκος: παξιμάδι
14.Σακούλι: μικρή υφασμάτινη θήκη
15.Κατωσόρι: υπόγειος, αποθηκευτικός χώρος του σπιτιού
16.Χοίρος: γουρούνι